(અશોક મુંજાણી : પોલાદ ગુજરાત)
1. ભારતીય અર્થવ્યવસ્થાનું સકારાત્મક પરિવર્તન: આ વચગાળાનું બજેટ વડાપ્રધાન શ્રી નરેન્દ્ર મોદીના વિકસિત ભારત (2020-47)ના વિઝનને આગળ ધપાવે છે અને આગામી 23 વર્ષ જ્યારે ભારત આઝાદીની શતાબ્દી ઉજવશે ત્યારે મોદી સરકારના “સબકા સાથ, સબકા વિકાસ” ના સૂત્રને અનુરૂપ, ગરીબ, યુવાનો, અન્નદાતા અને મહિલાઓ (જ્ઞાન) ને સમાવતા બજેટ પર બનાવવામાં આવ્યું છે. 2047, સમગ્ર વિશ્વમાં ભારતને વિશ્વગુરુ તરીકે રજૂ કરીને, પ્રકૃતિ, આધુનિક ઈન્ફાસ્ટ્રક્ચર અને બધા માટે સમાન તકો સાથે સમૃદ્ધ ભારતનું વિઝન હાંસલ કરે છે.
2. સક્રિય પગલાંના પરિણામે, રાજકોષીય ખાધ ઘટીને જીડીપીના 5.1% થવાનો અંદાજ છે, જે અગાઉના નાણાકીય વર્ષમાં 5.9% હતો. આનાથી દેશ નાણાકીય વર્ષ 2025-26 સુધીમાં રાજકોષીય એકત્રીકરણ પૂર્ણ કરવાની સ્થિતિમાં છે. રાજકોષીય ખાધ જીડીપીના 4.5% કરતા ઓછી રહેવાની ધારણા છે. 2014 પહેલાની નાજુક અર્થવ્યવસ્થામાંથી ભારતને આર્થિક વ્યવસ્થાપનમાં વિશ્વ નેતા બનાવવાના મોદી સરકારના પ્રયાસોને પ્રકાશિત કરવા માટે, સરકાર ભૂતકાળના ગેરવહીવટના સમયગાળામાંથી બોધપાઠ લેવા સંસદ સમક્ષ શ્વેતપત્ર રજૂ કર્યું છે.
3. ત્રણ મુખ્ય ઈકોનોમિક રેલવે કોરિડોર્સનાં અમલીકરણની જાહેરાત પેસેન્જર ટ્રેનોનું સંચાલન, વધુ સરળ બનાવશે, તેજ અને સુરક્ષિત મુસાફરી સુનિશ્ચિત થશે, ગુજરાતને રેલવે બજેટમાં 8457 કરોડ ફાળવામાં આવ્યા છે. આ બજેટ ઈક્લુઝિવ અને ઈનોવેટિવ અને સર્વાંગી, સર્વસ્પર્શી અને સર્વસમાવેશી છે. આ બજેટ વિકસિત ભારતના ચાર મુખ્ય સ્તંભ યુવા, ગરીબ, મહિલા અને ખેડૂત પર આધારિત છે અને તે દેશનાં નિર્માણનું બજેટ છે. તેમાં ગરીબ અને મધ્યમ વર્ગને વધુ સશક્ત બનાવવાની વાત છે.
4. અનુસંધાન એટલે કે સંશોધન માટે રૂ. 1000 કરોડની ફાળવણી થઈ છે. રેલવે મંત્રાલય માટે રૂ. 2.52 લાખ કરોડની ફાળવણી કરવામાં આવી છે અને ગુજરાત માટે
5. 8587 કરોડની ફાળવણી થઈ છે. 40 હજાર રેલવે બોગીઓને વંદે ભારત ધારાધોરણોમાં પરિવર્તિત કરવાની મહત્વાકાંક્ષી જાહેરાત કરાઈ છે. ઈઝ ઑફ ટ્રાવેલને વધુ સુધારવાની સાથે ઉતારૂની સલામતી, સગવડ અને આરામમાં વધારો કરશે. ખર્ચ ઘટાડવાની સાથે લોજિસ્ટિક કાર્યક્ષમતા વધારવા ત્રણ મુખ્ય ઈકોનોમિક રેલવે કોરિડોર્સનાં અમલીકરણની જાહેરાત કરવામાં આવી છે. ઉલ્લેખનીય છે કે 2014 પહેલા રેલવે વિભાગમાં સમગ્ર ગુજરાતમાં રોજના 132 કિમી.નું કામ થતું હતું આજે 701 કિમી નું કામ થઈ રહ્યું છે. અમૃત ભારત સ્ટેશન યોજના હેઠળ ગુજરાતમાં કૂલ 87 જેટલા સ્ટેશનો ના નવીનીકરણ ના કર્યો ચાલી રહ્યા છે. 856 જેટલા રેલવે ફલાય ઓવર તેમજ અંડરપાસના કામો ગતિમાન છે. વન સ્ટેશન વન પ્રોડક્ટ યોજના હેઠળ ગુજરાતમાં 28 સ્ટેશનો ઉપર સ્થાનિક સ્તરના કારીગરો દ્વારા બનાવાયેલ હેન્ડલૂમ હેન્ડીક્રાફ્ટ ના આર્ટીકલ વેચાણ થઈ રહ્યું છે આમ રેલવે સ્થાનિક લોકોને પણ રોજગારીનો મોકો આપી રહી છે. સૌથી મહત્વના એવા બુલેટ ટ્રેન પ્રોજેક્ટમાં 280 કિમી નું કામ પુરૂ થઈ ગયું છે આમ કૂલ મળીને સમગ્ર દેશને જોડતી રેલવે વિભાગને વધુ સશક્ત અને લોકભોગ્ય બનાવવા માટે કાર્ય થઈ રહ્યું છે.
6. નવા 3 કોરિડોર બનાવાશે જેમાં, 1. એનર્જી-કોલસો મિનરલ-આયર્ન અને બોક્સાઇટ અને સિમેન્ટ- સિમેન્ટ અને લાઈમ સ્ટોન કોરિડોર 2. પોર્ટ કનેક્ટિવિટી કોરિડોર ૩. હાઈ ટ્રાફિક ડેન્સિટી કોરિડોર, પીએમ ગતિ શક્તિ હેઠળ મલ્ટિમોડલ કનેક્ટિવિટી સક્ષમ કરવા માટે આ કોરિડોર પ્રોજેક્ટ્સની ઓળખ કરવામાં આવી છે. તેનાથી લોજિસ્ટિક્સ કાર્યક્ષમતામાં સુધારો થશે અને ખર્ચમાં ઘટાડો કરશે. આનાથી પેસેન્જર ટ્રેનોનું સંચાલન વધુ સરળ બનશે. તેમજ સલામત અને ઝડપી મુસાફરી સુનિશ્ચિત થશે. DFC સાથે મળીને, આ ત્રણ કોરિડોર પ્રોગ્રામ આપણા GDPને વધારવાનું કામ કરશે અને લોજિસ્ટિક્સ ખર્ચ ઘટાડશે.ગેજ રૂપાંતર અને નવા ટ્રેક માટે પણ પૂરતી જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. વચગાળાનું બજેટ હોવાં છતાં તેમાં અમૃત કાળને ધ્યાનમાં રાખીને વિકસિત ભારતના રોડમેપનું જાણે ટ્રિઝર બતાવાયું છે.
7. વસ્ત્ર મંત્રાલય માટે 4392.85 કરોડની ફાળવણી કરવામાં આવી છે. એવી જ રીતે, સંરક્ષણ મંત્રાલય માટે રૂ. 6.2 લાખ કરોડ, માર્ગ પરિવહન અને ધોરી માર્ગ મંત્રાલય માટે રૂ. 2.78 લાખ કરોડ, ગ્રાહક બાબતો- ખાદ્ય અને જાહેર વિતરણ મંત્રાલય માટે રૂ. 2.13 લાખ કરોડ. ગૃહ મંત્રાલય માટે રૂ. 2.03 લાખ કરોડ, ગ્રામીણ વિકાસ માટે રૂ. 1,77 લાખ કરોડ અને કૃષિ-ખેડૂત કલ્યાણ મંત્રાલય માટે રૂ. 1.27 લાખ કરોડની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે.
8. મૂડી ખર્ચ સંચાલિત વૃદ્ધિ: પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીના ટકાઉ અને લાંબા ગાળાના વિકાસના વિઝનને અનુરૂપ, નાણાકીય વર્ષ 2024-25 માટે મુખ્ય પ્રોજેક્ટ્સ પર ખર્ચ માટેનું બજેટ વધારીને ₹11,11,111 કરોડ કરવામાં આવ્યું છે, જે છે. દેશના જીડીપીથી 3.4% છે. યુપીએ સરકાર દરમિયાન નાણાકીય વર્ષ 2013- 14માં ખર્ચ માટે ફાળવવામાં આવેલા ₹2,57,641 કરોડની સરખામણીમાં આ નોંધપાત્ર વધારો છે, જે GDPના માત્ર 2.8% હતો. આનો અર્થ એ થાય છે કે મહત્ત્વપૂર્ણ પ્રોજેક્ટ્સ પર ખર્ચમાં ચાર ગણો વધારો કરવામાં આવ્યો છે અને આ વધારાથી ઈન્ફાસ્ટ્રક્ચર અને સામાજિક વિકાસ સહિત અર્થતંત્રના તમામ ક્ષેત્રો પર લગભગ 2.45 ગણી હકારાત્મક અસર થવાની અપેક્ષા છે.
9. ઈન્ફાસ્ટ્રક્ચર ડેવલપમેન્ટ: મોદી સરકારે દેશના આર્થિક વિકાસને વધારવા માટે મોટા પાયા પર મજબૂત ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર બનાવ્યું છે. આ પ્રયાસનું એક નોંધપાત્ર ઉદાહરણ એરપોર્ટની સંખ્યામાં નોંધપાત્ર વધારો છે, જે હવે 149 સુધી પહોંચે છે. 2014 સુધીનો આ આંકડો: અસ્તિત્વમાં રહેલા એરપોર્ટની સંખ્યાની સરખામણીમાં બે ગણો વધારો દર્શાવે છે. વધુમાં, મોદી સરકાર દ્વારા શરૂ કરાયેલ UDAN યોજનાએ તમામ માટે હવાઈ મુસાફરી સુલભ બનાવી છે, જેનાથી ટાયર-11 અને ટાયર-||| શહેરોના મધ્યમ વર્ગના નાગરિકો તેમની ઉડ્ડયનની આકાંક્ષાઓને પૂર્ણ કરી શકે છે. આ વચગાળાનું બજેટ પણ એ જ માર્ગ પર છે અને UDAN યોજના હેઠળ નવા એરપોર્ટ બનાવવા અને પેસેન્જર ટ્રેનોને વધુ સુરક્ષિત બનાવવા સાથે રેલવે સિસ્ટમની ભીડ ઘટાડવા પર ઘણો ભાર મૂકે છે. આવી સ્થિતિમાં, મધ્યમ વર્ગના ભારતીયો માટે સલામતી અને સુવિધા વધારવા માટે 40,000 સામાન્ય રેલવે કોચને વંદે ભારત ટ્રેનના ધોરણોમાં રૂપાંતરિત કરવામાં આવશે. વધુમાં, બજેટમાં નામી-ભારતના નેજા હેઠળ શહેરી પરિવર્તનના મુખ્ય એન્જિન તરીકે મેટ્રો રેલની કલ્પના કરવામાં આવી છે. જ્યારે લોજિસ્ટિક્સ કાર્યક્ષમતામાં સુધારો કરવા અને લોજિસ્ટિક્સની કિંમત ઘટાડવા માટે, ત્રણ મુખ્ય રેલવે કોરિડોર પણ પ્રધાનમંત્રી-ગતિ શક્તિ હેઠળ પ્રસ્તાવિત કરવામાં આવ્યા છે.
10. સામાજિક ન્યાય દ્વારા અમૃત કાલની અનુભૂતિ: મોદી સરકાર એ વાતથી વાકેફ છે કે ભારતનો “અમૃત કાળ” પણ તેનું “કર્તવ્ય કાળ” છે, જે દરમિયાન ગરીબો, અન્નદાતાઓ, યુવાનો અને મહિલાઓ સહિત સમાજના તમામ વર્ગોને ટેકો આપવો જોઈએ. રાષ્ટ્રની સફળતામાં યોગદાન આપવું પડશે. આમ, સરકારે સીધા લાભ ટ્રાન્સફર દ્વારા જાહેર સેવાઓની પારદર્શક અને ભ્રષ્ટાચાર મુક્ત ડિલિવરી સુનિશ્ચિત કરવા માટે અવિરતપણે કામ કર્યું છે. જેના દ્વારા ₹ 34 લાખ કરોડના સામાજિક કલ્યાણ લાભો સીધા જ પ્રધાનમંત્રી જન ધન ખાતામાં ટ્રાન્સફર કરવામાં આવ્યા છે, જેના પરિણામે સરકારને ₹ 2.7 લાખ કરોડની બચત થઈ છે. આ પરિવર્તનકારી અભિગમે 25 કરોડ ભારતીયોને બહુપરીમાણીય ગરીબીમાંથી બહાર કાઢ્યા છે, જે અગાઉના વહીવટીતંત્રથી તદ્દન વિપરીત છે, જ્યાં કલ્યાણ યોજનાઓના હેતુસર લાભાર્થીઓ સુધી દરેક રૂપિયાના માત્ર 15 પૈસા પહોંચતા હતા. વ્યાપક સામાજિક પરિવર્તન તરફની તેની પ્રતિબદ્ધતા ચાલુ રાખીને, બજેટમાં આગામી પાંચ વર્ષમાં PMAY-G હેઠળ વધારાના 2 કરોડ મકાનોના નિર્માણની કલ્પના કરવામાં આવી છે. મધ્યમ વર્ગની આવાસની જરૂરિયાતોને ધ્યાનમાં રાખીને, તેમના પોતાના મકાનની ખરીદી અથવા બાંધકામને પ્રોત્સાહિત કરવા માટે એક નવી યોજના શરૂ કરવામાં આવશે. આ દૂરંદેશી પહેલ સમાવેશી વૃદ્ધિ અને તેના નાગરિકોની વિવિધ જરૂરિયાતોને સંબોધવા પ્રત્યે સરકારના સમર્પણને પ્રતિબિંબિત કરે છે. 11. ભારતની સફળતાની વાર્તાના સુકાન પર મહિલા શક્તિ: પીએમ આવાસ યોજના (ગ્રામીણ) હેઠળ,
2.4 કરોડ પરિવારોમાંથી 26.6% ફક્ત મહિલાઓના નામે છે, અને લગભગ 70% સંયુક્ત રીતે પત્ની અને
પતિના નામે છે. નવ કરોડ મહિલાઓ સાથેના 83 લાખ સ્વસહાય જૂથો સશક્તિકરણ અને આત્મનિર્ભરતા
સાથે ગ્રામીણ સામાજિક-આર્થિક લેન્ડસ્કેપને બદલી રહ્યા છે. તેમની સફળતાએ લગભગ એક કરોડ
મહિલાઓને લખપતિ દીદી બનવામાં મદદ કરી છે. લખપતિ દીદીનો ટાર્ગેટ 2 કરોડ છે. તેને વધારીને ૩.
કરોડ કરવામાં આવ્યો છે. મોદી સરકાર 9 થી 14 વર્ષની છોકરીઓ માટે સર્વાઇકલ કેન્સર રસીકરણને
પ્રોત્સાહન આપીને. બહેતર પોષણ વિતરણ, બાળપણની સંભાળ અને વિકાસ માટે આંગણવાડીઓને સક્ષમ
બનાવવી અને પોષણ 2.0 ને વધુ વેગ આપવામાં આવશે. વધુમાં, આયુષ્માન ભારતનો લાભ વધુ લોકો
સુધી પહોંચાડવા માટે, આ યોજનાને તમામ આશાઓ, આંગણવાડી કાર્યકરો અને સહાયકો સુધી વિસ્તારવામાં
આવશે. 12. અમૃત પેઢી માટે રોજગાર સુનિશ્ચિત: 2014 થી સરેરાશ વાસ્તવિક આવકમાં 50% નો વધારો થયો છે જે નાગરિકોના જીવનમાં પરિવર્તન લાવનાર ‘સબકા સાથ, સબકા વિકાસ’ના ઉદ્દેશ્યને સાકાર કરવા પ્રત્યે મોદી સરકારની પ્રતિબદ્ધતાને સાબિત કરે છે. પ્રધાનમંત્રી મુદ્રા યોજનાએ યુવા સાહસિકતાને પ્રોત્સાહિત કરી આકાંક્ષાઓને પરિપૂર્ણ કરવા માટે, 43 કરોડ લોન મંજૂર કરવામાં આવી છે, જેની કુલ રકમ ₹22.5 લાખ કરોડ છે. વધુમાં, ફંડ ઓફ ફંડ્સ, સ્ટાર્ટ-અપ ઈન્ડિયા અને સ્ટાર્ટ-અપ ક્રેડિટ ગેરંટી સ્કીમોએ પણ યુવાનોને મદદ કરી છે. જે હવે નોકરીદાતા છે. તેથી, દેશની આગામી પેઢી પ્રગતિના પંથે આગળ વધી રહી છે તેની ખાતરી કરવા માટે, સાર્વભૌમ સંપત્તિ અથવા પેન્શન ફંડ દ્વારા સ્ટાર્ટઅપ રોકાણોના કર લાભો 31-3-2025 સુધી લંબાવવામાં આવી રહ્યા છે જે 2024માં સમાપ્ત થવાના હતા. વધુમાં, ખાનગી ક્ષેત્રને સંશોધન અને નવીનતા વધારવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવા 50 વર્ષની વ્યાજમુક્ત લોનની મુદત સાથે રૂ. 1 લાખ કરોડનું ભંડોળ ઊભું કરવામાં આવશે.
13. કરદાતા ફેસલેસ એસેસમેન્ટની સેવાનો આનંદ માણી રહ્યા છે. વધુમાં, જ્યારે વર્ષ 2013-2014માં રિફંડ મેળવવાનો સરેરાશ સમય 93 દિવસનો હતો, તે હવે છેલ્લા નાણાકીય વર્ષમાં માત્ર 10 દિવસ પર આવી ગયો છે. નાણાકીય વર્ષ 2010 માટે તાત્કાલિક અસરથી, મોદી સરકારે નાણાકીય વર્ષ 2011-2015 માટે ₹25,000 સુધી અને ₹10,000 સુધીની બાકી કરની માગમાં મુક્તિ આપી છે. આ પહેલ દ્વારા એક કરોડ કરદાતાઓને લાભ થવાની અપેક્ષા છે.
14. સહકારી સંઘવાદની ભાવનાને મજબૂત બનાવવી: મોદી સરકારે રાજ્યોના વિકાસ માટે મહત્વાકાંક્ષી જિલ્લા કાર્યક્રમ જેવા કાર્યક્રમો અમલમાં મૂકવા વિનંતી કરીને સંઘવાદને સતત સમર્થન આપ્યું છે. આ સિવાય જી.એસ.ટી એસજીએસટીના અમલ બાદ 2017-18થી 2022-23ના સમયગાળામાં રાજ્યોના વળતરની સાથે રાજ્યોના એસ.જી.એસ.ટી. થી આવકમાં 1.22 નો નોંધપાત્ર વધારો જોવા મળ્યો છે. જ્યારે GSTના અમલ પહેલા તે માત્ર 0.72 હતો. વધુમાં, સરકારે “પૂર્વોદય” પહેલ દ્વારા ઉત્તર-પૂર્વીય રાજ્યોમાં ટકાઉ શાંતિ અને વિકાસ લાવવામાં પણ મહત્વની ભૂમિકા ભજવી છે. વર્તમાન બજેટ વિકાસને વેગ આપવા માટે રાજ્યોને કુલ ₹1.30 લાખ કરોડની લાંબા ગાળાની વ્યાજમુક્ત લોન આપીને સંઘવાદ પ્રત્યે સરકારની પ્રતિબદ્ધતાને મજબૂત બનાવે છે. વધુમાં, બજેટમાં નવા ધ્યેયોના અમલીકરણમાં રાજ્ય સરકારોને ટેકો આપવા માટે 50 વર્ષની વ્યાજમુક્ત લોન તરીકે ₹75,000 કરોડની ફાળવણી કરવામાં આવી છે. રાજ્ય સરકારોને આધ્યાત્મિક પ્રવાસન સુવિધાઓ વિકસાવવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવામાં આવશે અને લક્ષદ્રીપ જેવા ટાપુ પર્યટનને પ્રોત્સાહન આપવા માટે પહેલ કરવામાં આવશે